Μασχάντ

(Mashhad). Πόλη (1.887.405 κάτ. το 1996) του Ιράν και πρωτεύουσα του οστάν (διοικητική περιφέρεια) Χορασάν (Khorasan, 302.966 τ. χλμ., 6.094.888 κάτ. το 2002). Η πόλη είναι χτισμένη σε υψόμετρο 974 μ., στη νότια πλευρά του Κοπέτ Νταγ και βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τα σύνορα με το Τουρκμενιστάν. Αποτελεί συγκοινωνιακό κόμβο, σημαντικό εμπορικό κέντρο και σταθμό πολυάριθμων σιιτών προσκυνητών, οι οποίοι κάθε χρόνο επισκέπτονται το τέμενος του ιμάμη Αλί αρ-Ρεζά που βρίσκεται στην πόλη. Η Μ. διαθέτει σημαντική γεωργική (βαμβάκι, φρούτα) και ζωοτεχνική αγορά, ενώ η βιομηχανία της είναι ανεπτυγμένη στους τομείς ειδών διατροφής (εργοστάσια ζάχαρης, κονσερβοποιεία), υφαντουργίας, βυρσοδεψίας και τσιμέντου. Επίσης υπάρχουν πατροπαράδοτες χειροτεχνικές δραστηριότητες επεξεργασίας και ύφανσης βαμβακιού και χαλιών, τα οποία φημίζονται για την εξαιρετική τους ποιότητα. Η πόλη συνδέεται μέσω σιδηροδρόμου με την Tεχεράνη, μέσω ενός πολύ καλού οδικού δικτύου με το Τουρκμενιστάν και το Αφγανιστάν, ενώ παράλληλα διαθέτει και αερολιμένα. Το συγκρότημα της ιερής περιοχής, η οποία είναι απαγορευμένη για τους μη πιστούς, περιλαμβάνει την αγορά, μεντρεσέδες, χάνια για καραβάνια, ανάκτορα και μιναρέδες. Ο τάφος του Χαρούν αρ-Ρασίντ, που πέθανε στη Μ. το 809 μ.Χ., το τέμενος της νύφης του Ταμερλάνου, Γκόχαρ Σαντ, το τζαμί των Tιμουριδών (15ος αι.) του Tζαουχάρ Σαντ, με τον επιβλητικό τρούλο του, το Mαστζίντ-ε-Σαχ (1451) και ο μεντρεσές Mιρζά Tζάφαρ (1650) αποτελούν τα σημεία μεγαλύτερου καλλιτεχνικού ενδιαφέροντος της πόλης, η οποία διαθέτει πλούσιο μουσείο και, από το 1955, πανεπιστήμιο. Επίσης, σε απόσταση 25 χλμ. ΒΔ της Μ., σώζονται τα ερείπια της πόλης Τους, που καταστράφηκε το 1389 από τους Μογγόλους. Η ίδρυση της πόλης συνδέεται με την κατασκευή ενός τεμένους, που περιλαμβάνει τους τάφους του Aββασίδη χαλίφη Xαρούν αρ-Pασίντ και του σιίτη ιμάμη Pιζά, που πέθανε στην περιοχή αυτή το 817 μ.Χ. Αργότερα χτίστηκε ένας μικρός οικισμός, το Σαναμπάντ, στο οποίο οι σιίτες έδωσαν τον 10ο αι. τη σημερινή ονομασία Μ. που σημαίνει τόπος μαρτυρίου. Μετά την καταστροφή της γειτονικής πόλης Tους (1390) η Μ. απέκτησε μεγάλη σπουδαιότητα. Η πόλη γνώρισε τη μεγαλύτερη ακμή της την εποχή του Tιμουρίδη Pουχ Σαχ, που την κόσμησε με θαυμάσια μνημεία, στα οποία προστέθηκαν εκείνα που κατασκευάστηκαν στη συνέχεια από τους Σαφαβίδες (16ος-17ος αι.), από τον Nαδίρ Σαχ (1736-47) και από τους Kατζάρους.